Η μήτρα δεν είναι gadget: Η αλήθεια πίσω από το «ρομπότ εγκυμοσύνης» της Κίνας

Η ιδέα ότι η τεχνητή νοημοσύνη και η ρομποτική μπορούν να αντικαταστήσουν τη μήτρα της γυναίκας δεν είναι καινούρια. Εδώ και δεκαετίες η λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας ζωγράφιζε δυστοπίες με παιδιά που «εκκολάπτονται» σε εργοστάσια, απαλλαγμένα από τη βιολογική εξάρτηση από τη μητέρα. Όμως άλλο η δυστοπία και άλλο η επικαιρότητα. Στις αρχές Αυγούστου 2025, η είδηση ότι στην Κίνα παρουσιάστηκε «ρομπότ εγκυμοσύνης με τεχνητή μήτρα» διαδόθηκε με ταχύτητα. Δημοσιεύματα σε Times of India, Economic Times και New York Post μίλησαν για ανθρωποειδές που θα κυοφορεί μωρά μέχρι το 2026, με κόστος περίπου 14.000 δολάρια ανά γέννα. Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: «Η παρένθετη μητρότητα περνάει στα ρομπότ, φθηνότερα και γρηγορότερα».

Η είδηση αναπαράχθηκε ευρέως, με τίτλους που έκαναν scroll σε κινητά και feed στα social media. Το κοινό μοτίβο ήταν το ίδιο: εντυπωσιακές (συχνά παραγόμενες από ΑΙ) εικόνες, ελάχιστες τεχνικές λεπτομέρειες, μεγάλα άλματα συμπερασμάτων. Και κάπου εκεί αρχίζει η συζήτηση για το πού τελειώνει η είδηση και πού αρχίζει η φαντασίωση.

Η επαλήθευση: τι ισχύει, τι όχι

Η έρευνα των fact-checkers ήταν αποκαλυπτική. Το Snopes, το μεγαλύτερο διεθνές δίκτυο επαλήθευσης, κατέληξε ότι ο ισχυρισμός για «ρομπότ εγκυμοσύνης στην Κίνα» είναι ψευδής. Η Nanyang Technological University της Σιγκαπούρης διέψευσε ότι ο «Zhang Qifeng» είναι διδάκτοράς της ή ότι υπάρχει σχετική ερευνητική ομάδα. Ο «εφευρέτης» που υποτίθεται ότι παρουσίασε τη συσκευή δεν εμφανίστηκε σε κανέναν κατάλογο της World Robot Conference. Επιπλέον, πολλά από τα άρθρα που αρχικά παρουσίασαν την είδηση κατέβηκαν, ενώ οι εικόνες που συνόδευαν τα δημοσιεύματα είχαν παραχθεί από εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης.

Η ουσία; Δεν υπάρχει αξιόπιστη επιβεβαίωση ότι αναπτύσσεται ρομπότ που θα κυοφορεί και θα γεννά ανθρώπους.

Τι μπορεί να κάνει σήμερα η επιστήμη

Εδώ είναι το κρίσιμο σημείο: το γεγονός ότι το ρομπότ-μήτρα δεν είναι πραγματικότητα, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν εξελίξεις. Η εκτογένεση -δηλαδή η τεχνητή κύηση εκτός σώματος- προχωράει.

Το 2017, η ομάδα του Children’s Hospital of Philadelphia ανέπτυξε το «biobag»: ένα περιβάλλον σαν πλαστική σακούλα γεμάτη αμνιακό υγρό, που κράτησε ζωντανά για εβδομάδες αμνά (πρόωρα νεογέννητα πρόβατα) γεννημένα πολύ πρόωρα. Τα ζώα ανέπτυξαν πνεύμονες και εγκέφαλο σε φυσιολογικά επίπεδα. Ήταν ένα ορόσημο: έδειξε ότι μπορούμε να παρατείνουμε την ανάπτυξη οργανισμών που διαφορετικά θα πέθαιναν εκτός μήτρας.

Μετά το 2020, η έρευνα εστιάζει στο πώς αυτά τα συστήματα θα μπορούσαν να υποστηρίξουν εξαιρετικά πρόωρα ανθρώπινα νεογνά. Το αμερικανικό FDA από το 2023 συζητά το νομικό πλαίσιο για πιθανές δοκιμές. Ο στόχος δεν είναι η πλήρης κύηση από σύλληψη έως γέννα, αλλά η «γέφυρα ζωής» για μωρά 22–24 εβδομάδων που σήμερα έχουν ελάχιστες πιθανότητες επιβίωσης.

Η βιβλιογραφία των ετών 2024–2025 περιγράφει προόδους σε συστήματα οξυγόνωσης, τεχνητό αμνιακό υγρό και κυκλώματα θρέψης. Αλλά και οι ίδιοι οι ερευνητές τονίζουν: η πλήρης αντικατάσταση της ανθρώπινης μήτρας δεν είναι τεχνικά ή βιολογικά εφικτή. Η κύηση είναι πολύ πιο περίπλοκη: πλακουντιακή διεπαφή, ορμονικό και ανοσολογικό περιβάλλον, ψυχοσωματικοί δεσμοί. Δεν τα αντιγράφεις όλα αυτά με μια συσκευή.

Το νομικό πλαίσιο: γιατί η Κίνα δεν θα το έκανε

Ακόμη κι αν υπήρχε τέτοια τεχνολογία, η Κίνα δύσκολα θα την υιοθετούσε. Από το 2001 έχει απαγορεύσει την εμπορική παρένθετη μητρότητα, με σαφείς διοικητικές πράξεις. Παρά την ύπαρξη υπόγειας αγοράς, ο κανόνας είναι αυστηρός. Είναι λοιπόν απίθανο ένα κράτος που απαγορεύει την εμπορευματοποίηση της παρένθετης μητρότητας να νομιμοποιούσε «γεννήσεις από ρομπότ».

Αξίζει επίσης να θυμηθούμε πόσο προβληματική είναι η αγορά παρένθετης μητρότητας διεθνώς. Στις ΗΠΑ, πρόσφατες υποθέσεις ανέδειξαν ελλείψεις εποπτείας και περιπτώσεις εκμετάλλευσης γυναικών. Αν σε αυτό προσθέσεις την ιδέα «ρομπότ που γεννά φθηνότερα μωρά», τότε μιλάμε για συνταγή εκμετάλλευσης, όχι για πρόοδο.

Τα σενάρια για το μέλλον

1. Βραχυπρόθεσμα (1–5 χρόνια): Η τεχνολογία θα συνεχίσει να εστιάζει στην υποστήριξη πρόωρων μωρών στις ΜΕΝΝ. Επιδιώκεται να μειωθούν θνητότητα και αναπηρίες με καλύτερα συστήματα οξυγόνωσης και θρέψης.

2. Μεσοπρόθεσμα (5–15 χρόνια): Πιθανή η χρήση μερικής εκτογένεσης για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα. Αυτό θα γεννήσει νομικά και ηθικά ερωτήματα: ποια είναι τα δικαιώματα του αναπτυσσόμενου όντος; Ποιος αποφασίζει τη λήξη υποστήριξης;

3. Μακροπρόθεσμα (15+ χρόνια): Έρευνα στην πλήρη εκτογένεση ίσως γίνει θεωρητικά, αλλά θα προσκρούει σε τεράστιες βιολογικές και ηθικές δυσκολίες. Ακόμη κι αν κάποτε είναι τεχνικά εφικτή, το ερώτημα θα παραμείνει: θέλουμε να μετατρέψουμε τη γέννα σε υπηρεσία;

4. Απίθανο σενάριο: Ανθρωποειδές ρομπότ που φέρει πλήρη ανθρώπινη κύηση και «γεννά». Αυτό, με τα σημερινά δεδομένα, παραμένει στη σφαίρα της φαντασίας.

Ηθικό σκέλος: τι δεν διαπραγματεύεσαι

1. Ο σκοπός της τεχνολογίας. Αν η εκτογένεση μειώνει κινδύνους για εξαιρετικά πρόωρα μωρά, έχει νόημα. Αν πλασάρεται ως λύση στην υπογεννητικότητα ή ως φθηνότερη παρένθετη, τότε έχουμε εμπορευματοποίηση του ανθρώπου.

2. Η θέση της γυναίκας. Η τεχνολογία δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως εργαλείο παραγκωνισμού της γυναίκας. Αντί να συζητάμε πώς να «παρακάμψουμε» τις γυναίκες, πρέπει να συζητάμε πώς να τις στηρίζουμε.

3. Δικαιώματα και ευθύνη. Σε ένα τεχνητό περιβάλλον κύησης, ποιος έχει τον λόγο για το βέλτιστο συμφέρον του εμβρύου; Ποιος λογοδοτεί για βλάβες;

4. Ανισότητες. Όπως κάθε καινοτομία, υπάρχει ο κίνδυνος να γίνει υπηρεσία για λίγους. Η δίκαιη πρόσβαση και η δημόσια εποπτεία είναι αναγκαία.

5. Απαγόρευση εμπορίας. Η εμπειρία της αγοράς παρένθετης μητρότητας δείχνει ότι χωρίς σκληρή ρύθμιση, οι «γκρίζες ζώνες» οδηγούν σε εκμετάλλευση.

Η λογική θέση: τεχνο-ρεαλισμός με επίκεντρο τον άνθρωπο

Ναι στη ρυθμισμένη, διαφανή έρευνα που στοχεύει να σώσει μωρά. Όχι στη φθηνή φαντασμαγορία περί «μήτρας-ρομπότ». Η ανθρώπινη κύηση είναι ένα βιολογικό και κοινωνικό σύστημα, γεμάτο ορμόνες, ανοσολογικές αλληλεπιδράσεις, σωματική εμπειρία. Η τεχνολογία μπορεί να μιμηθεί κάποιες παραμέτρους, αλλά όχι την εμπειρία «σώματος μέσα σε σώμα».

Το να το υπερασπίζεσαι δεν είναι ρομαντισμός∙ είναι επιστημονική ακρίβεια και πολιτισμική μνήμη.

Επιστήμη ναι, απανθρωπιά όχι

Η εξέλιξη της τεχνολογίας στη νεογνολογία είναι από τις πιο ελπιδοφόρες ιστορίες της ιατρικής. Ας τη φυλάξουμε από το clickbait. Δεν χρειάζεσαι ρομπότ-μήτρα για να είσαι υπέρ της ζωής∙ χρειάζεσαι δημόσια υγεία, κοινωνική δικαιοσύνη και λογοδοσία.

Η σωστή στάση είναι αυτή της ανθρωπινότητας: η τεχνολογία στην υπηρεσία του ευάλωτου, ποτέ ο άνθρωπος στην υπηρεσία της τεχνολογίας.

Πηγές

• Times of India – China’s 2026 humanoid robot pregnancy with artificial womb

• Economic Times – Rs 12 lakh for a birth without women?

• New York Post – Pregnancy robots could give birth to human children

• Snopes – Fact-check on pregnancy robot

• Children’s Hospital of Philadelphia – Artificial womb “biobag” experiment

• Scientific American – Artificial wombs and FDA discussions

• Library of Congress – China: Regulation of surrogacy

• Wall Street Journal – Scandals in US surrogacy market