«Mαμά γιατί δεν με πιστεύεις»; Πόσο εύκολο είναι να χτίσουμε ξανά την εμπιστοσύνη με το παιδί μας

Κι έρχεται εκείνη η στιγμή στη σχέση γονέα - παιδιού, που το ψέμα, οι παρεξηγήσεις, η αμφισβήτηση, η αμφιβολία και οι υποψίες για εξαπάτηση εμφανίζονται. Κι εκείνη τη στιγμή, η εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο διακυβεύεται και το χάσμα της απομακρυνσης ξεκινάει να μεγαλώνει. Εκείνη τη στιγμή, η φράση του παιδιού «Μαμά, γιατί δεν με πιστεύεις;» ή η φράση του γονέα «Τι έχω κάνει για να μου λες ψέματα;» είναι η ευκαιρία που δίνεται στους γονείς να επαναπροσδιορίσουν την έννοια της ειλικρίνειας και να μάθουν να επικοινωνούν ανοιχτά, χωρίς φόβο ή ντροπή, τις ανάγκες, τις σκέψεις, τα συναισθήματά τους. Είναι η στιγμή, που αν η κρίση αξιοποιηθεί, θα μετατραπεί σε εξελικτικό προχώρημα στη σχέση, η εμπιστοσύνη θα αποκατασταθεί και η σύνδεση θα ενδυναμωθεί. Πώς όμως μπορεί να αποκατασταθεί αυτή η σχέση; Σε αυτήν τη «Γιορτή της Μητέρας», δεν το γιορτάζουμε (μόνο) με λουλούδια και γλυκά αλλά και με ουσιαστικές απαντήσεις στις άβολες ερωτήσεις της μητρότητας. Και η παρακάτω είναι μία από αυτές.

«Mαμά γιατί δεν με πιστεύεις»; Tι απαντάμε σε ένα παιδί που νιώθουμε ότι έχει κλονιστεί η σχέση εμπιστοσύνης του μαζί μας;

Ένα παιδί που παρακαλάει τους γονείς να το εμπιστευτούν έχει ήδη βιώσει συναισθηματική απόρριψη από εκείνους. Αυτό το παράπονο του παιδιού συχνά οι γονείς το απορρίπτουν, κρατώντας θέση άμυνας. «Εσύ φταις που…», λένε στο παιδί, σκεπτόμενοι, πως θα το νουθετήσουν και θα το κάνουν να αντιληφθεί το λάθος. Μα είναι σημαντικό να ακούσουμε χωρίς αμυντικότητα, να αναγνωρίσουμε το συναίσθημα και να μην σπεύσουμε να το διαψεύσουμε. Να βάλουμε στην άκρη το δικό μας πληγωμένο Εγώ, πως το παιδί μας εξαπάτησε και να σταθούμε στο γιατί, ίσως, το παιδί το έκανε αυτό. Και κυρίως, γιατί εμάς μας δυσκολεύει η αίσθηση της εξαπάτησης. Η ενεργητική ακρόαση και η αναγνώριση του συναισθήματος του παιδιού μέσα από τη διαδικασία του καθρεπτίσματος και της περιγραφής των γεγονότων είναι άκρως βοηθητική. «Καταλαβαίνω ότι νιώθεις άσχημα όταν δε σε εμπιστεύομαι. Ίσως ντρέπεσαι, ίσως φοβάσαι, ίσως νιώθεις αδικία. Για μένα είναι σημαντικό να νιώθεις ασφάλεια μαζί μου κι εγώ μαζί σου. Κι όταν μου λες πως δεν έφαγες κανένα μπισκότο και βλέπω το κουτί άδειο, σκέφτομαι πως εσύ το έκανες. Και νιώθω κι εγώ εξαπάτηση όταν δεν μου λένε την αλήθεια και με θυμώνει να με εξαπατούν. Ας δούμε τι έγιναν τελικά τα μπισκότα με ειλικρίνεια.»

Είμαστε η 1η γενιά που μεγαλώνει παιδιά που γεννιούνται με οθόνες στα χέρια: τι λέει η νέα έρευνα

Αρχικά με ποιους τρόπους οι γονείς και ιδιαίτερα η μητέρα δομεί την εμπιστοσύνη του παιδιού προς το πρόσωπό της;

Η εμπιστοσύνη, το αίσθημα πως «είσαι εδώ ότι κι αν γίνει και μπορώ να βασιστώ σε εσένα στη δυσκολία μου, να σου ακουμπήσω το δυσκολεμένο μου συναίσθημα, την αγωνία μου, τον πόνο μου, γιατί, ξέρω, πως θα το αποδεχτείς άνευ όρων, χωρίς να με επικρίνεις», χτίζεται από την ημέρα γέννησης του παιδιού μέσα από τη συνέπεια, την προβλεψιμότητα, τη συναισθηματική διαθεσιμότητα του γονέα και την άνευ όρων αποδοχή του παιδιού.

Όταν η μητέρα ανταποκρίνεται στις ανάγκες του παιδιού, όπως το τάισμα και η παρηγοριά στην δυσφορία, με σταθερότητα και φροντίδα, το παιδί μαθαίνει ότι είναι ασφαλές να εκφράζεται, να εξαρτάται και να αποτυγχάνει.

Αργότερα, όταν το παιδί ξεκινάει την εξερεύνηση, το παιδί έχει ανάγκη να του επιτραπεί να αναλάβει πρωτοβουλίες, να τολμήσει, να αποτύχει, να πειραματιστεί. Αν ο γονέας επιτρέψει στο παιδί να πάρει αποφάσεις για τον εαυτό του (πχ, αν θα βάλω κόκκινη ή κίτρινη μπλούζα, αν θα παίξω με τον Γιώργο ή την Μαρία), αν επιβραβεύσει τις προσπάθειες του και το στηρίξει στην αποτυχία του (πχ, πολύ καλή προσπάθεια, κοίτα πόσο δυνάμωσαν τα χέρια σου) και βάλει όρια με σταθερότητα, αντέχοντας την ματαίωση του παιδιού και τηρώνατς τις υποσχέσεις του (πχ, Ξέρω πόσο λατρεύεις την σοκολάτα και όντως είναι υπέροχη. Θα φας, φυσικά, την Κυριακή την αγαπημένη σου και ξέρω πόσο δυνατός είσαι που θα κάνεις υπομονή ως τότε) έχει βάλει ισχυρά θεμέλια για μια σχέση εμπιστοσύνης.

Μα κυρίως, η άνευ όρων αποδοχή των συναισθημάτων του παιδιού (πχ, μου είναι δύσκολο να καταλάβω, γιατί μισείς τόσο τον Παύλο, μα κάτι θα συμβαίνει για να έχεις τόσο μεγάλο θυμό), η ίδια η αυθεντικότητα και ειλικρινής στάση του γονέα (πχ, πραγματικά είμαι εξαντλημένη και θα ήθελα πολύ να παίξουμε το παιχνίδι που αγαπάς και θα μπορώ αφού πρώτα κάνω ένα διάλειμμα) και ο σεβασμός στα όρια του παιδιού (πχ, θα σε περιμένω όταν είσαι έτοιμος να μιλήσουμε) ενισχύουν κάθε σχέση εμπιστοσύνης.

Υπάρχει «η φάση των ψεμάτων» και πώς καταλαβαίνει ένας γονιός ότι ξεπεράστηκε;

Ανάλογα την ηλικία και την γνωστική αναάπτυξη του παιδιού το Ψέμα διαφοροποιείται. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, αλλά και σχολικής, αναπτύσσουν σταδιακά την αφηγηματική τους ικανότητα και συχνά οι αφηγήσεις τους είναι μπερδεμένες, μια μείξη διαφορετικών γεγονότων, που μοιάζουν «ψέμα». Περίπου από την ηλικία των 3 τα παιδιά αναπτυσσεται η φανταστική σκέψη και εμπλουτίζουν τις αφηγήσεις τους με φανταστικά στοιχεία, που μπερδεύονται με την πραγματικότητα. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας συνθέτουν φανταστικές ιστορίες και αλλοιώνουν τις πραγματικές, μπορώντας να τις διαχωρίσουν από τα πραγματικά γεγονότα, επιδιώκοντας θαυμασμό, να γίνουν μέλη μιας ομάδας, να νιώσουν αποδεχτά και ικανά.

Τα παιδιά, ανεξαρτήτου ηλικίας, που επιλέγουν να δώσουν συνεδητά μια μη αληθή απάντηση, το κοινώς ψέμα, το κάνουν με ντροπή για το ενδεχόμενο λάθος τος, φόβο τιμωρίας, επίκρισης, κοροιδίας ή απόρριψης. Πρόκειται για φυσιολογικό αναπτυξιακό στάδιο. Ξεπερνιέται σταδιακά όσο ωριμάζουν γνωστικά και συναισθματικά, με την καθοδήγηση των γονιών που ενισχύουν την ειλικρίνεια χωρίς τιμωρία και ντροπή.

Πώς πρέπει να αντιδράμε όταν «πιάνουμε» τα παιδιά μας να μας λένε ψέματα;

Στόχος δεν είναι να «ξεσκεπάσουμε» το παιδί μέσα από φωνές, επικρίσεις και τιμωρίες, αλλά να καταλάβουμε τι προσπαθεί να αποφύγει ή να προστατεύσει. Να αναδύσουμε τις βαθύτερες ανάγκες και επιθυμίες που οδηγούν ένα παιδί να πει κάτι διαφορετικό από την αλήθεια. Αν καταλάβει ότι η αλήθεια είναι ασφαλής, τότε θα είναι πιο πρόθυμο να την πει. «Αυτό που λες μου φαίνεται διαφορετικό από αυτό που έγινε. Μπορούμε να το ξαναδούμε μαζί; Ίσως νιώθεις ότι θα φωνάξω, θα θυμώσω, θα απογοητευτώ. Μα αυτό δεν θα γίνει. Η αλήθεια μου είναι σημαντική για να κατανοήσω και να σε εμπιστευτώ. »
Στη συνέχεια, δηλώνουμε πως αυτό δεν είναι μια αποδεκτή συμπεριφορά και προκαλεί ρήξη εμπιστοσύνης, θυμό, απογοήτευση, ματαίωση, στεναχώρια.
Ναι η αλήθεια πονάει, μα μια αλήθεια ανθίζει πάνω στα χιλιάδες ψέματα...

Τι είναι η ενεργητική ακρόαση και πώς βοηθάει στο να καλλιεργηθεί μία σχέση εμπιστοσύνης;

Η ενεργητική ακρόαση είναι μια από τις πιο ισχυρές πράξεις αγάπης και σύνδεσης. Είναι το κλειδί των επιτυχημένων σχέσεων, που βασίζονται στην εμπιστοσύνη και την αλληλοφροντίδα.

Ακούω ενργητικά σημαίνει όχι απλά ακούω όλα όσα μου λες, αλλά και όσα δεν μου λες. Κατανοώ πίσω από τα λόγια σου, το βλέμμα, το σώμα, τη στάση σου, τον τόνο της φωνής το συναίσθημα που κουβαλάς. Κατανοώ τις ανησυχίες, την αγωνία, τον φόβο σου. Σε ακούω, σε παρατηρώ, σε κοιτώ και δεν βιάζομαι να σου δώσω λύση, να σε διορθώσω, ούτε σε επικρίνω για όσα νιώθεις, όσο κι αν εγώ νιώθω διαφορετικά. Αναγνωρίζω την αξία των συναιθημάτων και των αναγκών σου και τα διαχωρίζω από τα δικά μου. Είμαι διαθέσιμος για εσένα και εσύ μου είσαι σημαντικός. «Η δασκάλα μου με μάλωσε χωρίς λόγο!», λέει το παιδί. Κι εσύ αντί «Κάτι θα έκανες… Πάλι τα ίδια;», το ακούς ενεργητικά και του απαντάς «Φαίνεσαι πολύ θυμωμένος… θες να μου πεις τι έγινε; Είμαι εδώ να σε ακούσω.»

Το παιδί που έχει ακουστεί ενερητικά νιώθει ασφάλεια να είναι αυθεντικό, ενισχύεται η βεβαιότητά του πως είναι αποδεκτό όπως είναι, όχι μόνο όταν φέρεται καλά. Και αυτή η αίσθηση αποδοχής και κατανόησης γίνεται η βάση για μια σχέση εμπιστοσύνης που αντέχει στο χρόνο.

Μπορούν τα παιδιά να γίνουν χειριστικά μέσα από την αμφισβήτηση της «πίστης» μας ως προς αυτά;

«Δεν με αγαπάς», είναι η συχνότερη φράση αμφισβήτησης της εμπιστοσύνης ενός γονέα. Μια φράση που ξύνει την πληγή του γονέα να νιώθει αποδεκτός και αγαπητός από το παιδί του, ώστε να επιβεβαιώσει πως είναι καλός γονέας. Μόνο που οι γονείς δεν παραδεχόμαστε τις προσωπικές μας ανασφάλειες και τείνουμε να τις προβάλλουμε στα παιδιά «Με εκβιάζει συναισθηματικά, με κάνει ότι θέλει», λέμε. Κι έτσι, τα παιδιά κατανοούν την ευαλωτότητα του γονέα και κάθε φορά που θα θέλουν να βγουν από μια δύσκολη για εκείνη κατάσταση θα ξύνουν την πληγή αμφισβήτησης της αγάπης του γονέα και οι γονείς θα προσπαθούν να μεταθέσουν την προσωπική τους δυσκολία σε καπρίτσιο και προσπάθεια χειραγώγησης του παιδιού. Το θέμα δεν είναι να φοβηθούμε τον "χειρισμό", αλλά να σταθούμε σταθερά, χωρίς επίκριση, και να επικοινωνήσουμε το μήνυμα «Σε ακούω που δυσκολεύεσαι και δεν σου αρέσει και με αμφισβητείς. Και το να σε αγαπώ δεν σημαίνει ότι συμφωνώ με όλα ή ότι πάντα θα κάνω αυτό που θέλεις.»

Πώς καλλιεργούμε την αυτοπεποίθηση στα παιδιά;

Γονείς που

• τείνουν να ενισχύουν τα θετικά χαρακτηριστικά και τις ικανότητες των παιδιών τους
• αναγνωρίζουν τα συναισθήματα των παιδιών και τα βοηθούν να τα διαχειριστούν
• καμαρώνουν και απολαμβάνουν τα παιδιά τους, περνώντας χρόνο μαζί τους
• δίνουν χώρο στις ιδέες, τις επιθυμίες, τις σκέψεις των παιδιών να ακουστούν, χωρίς να τις απορρίπτουν ή να τις ματαιώνουν
• επιτρέπουν στα παιδιά να παίρνουν αποφάσεις για τον εαυτό τους και να βοηθούν ενεργά στην οικογενειακή ζωή
• επιτρέπουν στα πιαδιά να δοκιμάσουν, να αποτύχουν και τα ενθαρρύνουν να ξαναδοκιμάσουν
• στις κρίσεις δίνουν χώρο στο πένθος, την ματαίωση ή τον θυμό τους, μα δεν κυριεύονται από αυτά και συνεχίζουν να μιλούν και να οραματίζονται ένα καλύτερο μέλλον
• αναζητούν βοήθεια όταν λυγίζουν

συμβάλλουν στην ανάπτυξη υψηλής αυτοεκτίμησης, αυτοπεποίθησης και αίσθησης αυτοαποτελεσματικότητας του παιδιού.

To να πιστεύει ένα παιδί ότι δεν το στηρίζουμε, ότι δεν το πιστεύουμε, είναι σημάδι απομάκρυνσης;

Η έκλιση προς τον γονέα για περισσότερη στήριξη και η αίσθηση μη εμπιστοσύνης είναι ένα καμπανάκι ότι το παιδί χρειάζεται περισσότερη συναισθηματική εγγύτητα, κατανόηση και παρουσία. Αν δεν νιώθει στήριξη ή πίστη, αρχίζει να κλείνεται, να βασίζεται σε άλλες πηγές (συνομήλικους, οθόνες) και ενίοτε να υιοθετεί αποφυγές ή ακραίες συμπεριφορές. Όμως, και ο γονέας, οφείλει να αντέξει το δυσκόλεμα του παιδιού και να μην του στερήσει το δώρο της ενδυνάμωσης. Χρειάζεται να πει «Πως μπορώ να σε βοηθήσω? Θα σταθώ δίπλα σου σε όλες τις δύσκολες ευθύνες που έχεις να αναλάβεις. Δεν κάνω εγώ για εσένα όσα εσύ οφείλεις να κάνεις, όχι, γιατί δεν σε νοιάζομαι, μα, γιατί, σε μπειστεύομαι πως θα τα καταφέρεις. Και ναι, σε ζορίζει όλο αυτό και θα ήθελες να το κάνω πιο εύκολο. Κι αλήθεια, είμαι εδώ να σε καμαρώνω ακόμα και στο δυσκόλεμά σου».

Yπάρχουν «αθώα ψέματα» στη γονεϊκότητα;

Συχνά ως γονείς πιάνουμε τους εαυτούς μας να λέμε ψέματα στα παιδιά. «Αθώα», όπως ότι ο Άγιος Βασίλης υπάρχει, ή ότι θα ζήσουμε για πάντα ή ότι γινόμαστε άγγελοι, καθώς η φαντασία και οι ιστορίες έχουν θέση στην παιδική ηλικία. Μα η μη ειλικρινής έκφραση των συναισθημάτων μας (πχ, είμαι καλά, ενώ υποφέρουμε), η μη τήρηση των υποσχέσεων, η απόκρυψη γεγονότων από τα παιδιά με τη σκέψη να μην τα ζορίσουμε, τα ψέματα που λέμε γιατί μας δυσκολέυει η αποκάλυψη της αλήθειας (πχ, δεν έχουμε μπισκότα στο ντουλάπι) και ψέματα που αποκαλύπτονται αργότερα, είναι αρκετά πιθανόν να τραυματίσουν την εμπιστοσύνη του παιδιού προς το πρόσωπό μας. Αφού αποκαταστήσουμε την ειλικρίνεια προς τον εαυτό μας (πχ, δεν έιμαι καλά, με δυσκολεύει η επιμονή σου για γλυκά, κλπ), χρειάζεται να σταθώ με ειλικρίνεια και προς το παιδί. Να σεβαστώ το δικαίωμά του να ματαιωθεί, να δυσκολευτεί, να χτίσει ανθεκτικότητα μέσα από την αντιμετώπιση των δύσκολων αληθειών. Γιατί ειλικρίνεια, σημαίνει σεβασμός. Και ο σεβασμός φέρνει εμπιστοσύνη

Έχει σημασία για ένα παιδί ο εορτασμός της «Γιορτής της Μητέρας» (και αντίστοιχα του Πατέρα) σε λίγο καιρό και αν ναι γιατί;

Η γιορτή της μητέρας και του πατέρα είναι μια αφορμή για σύνδεση και έκφραση συναισθημάτων. Τα παιδιά λαχταρούν να δώσουν και να δείξουν αγάπη με κάθε ευκαιρία γιορτής. Είναι σημαντικό όμως να μην μετατρέπεται σε πίεση ή σε συγκριτικό πλαίσιο (πχ, ποιος θα πάρει / φτιάξει το καλύτερο δώρο), αλλά να τιμά τη μοναδικότητα της σχέσης και τα συναισθήματα που αναδύονται σε αυτήν (σε αγαπώ, είσαι πολύτιμος/η, σε αυχαριστώ που υπάρχεις, κλπ) Παράλληλα, είναι μια ευκαιρία τα παιδιά να κατανοήσουν την βαρύτητα του γονεικού ρόλου. Τις ευθύνες που έχει ο ρόλος του πατέρα και της μητέρας. Μα και να εμπνευστούν από τη γονεική δύναμη και να επιθυμήσουν και τα ίδια αργότερα να αναλάβουν τον ρόλο αυτόν.

Όταν δεν πιστεύουμε το παιδί μας…. (συμπληρώστε τη φράση)

…του δείχνουμε ότι η φωνή του δεν έχει δύναμη, ότι το ίδιο δεν είναι αρκετό

….δεν θα πιστέψει κι εκείνο στον εαυτό του

Τι ακριβώς είναι το «Project Parenting» και γιατί πρέπει να το συμβουλευτεί ένας γονιός;

Το Project Parenting είναι η πρώτη εκπαιδευτική πλατφόρμα στην Ελλάδα που απευθύνεται αποκλειστικά σε γονείς, προσφέροντας επιστημονικά τεκμηριωμένη γνώση, πρακτικά εργαλεία και ουσιαστική υποστήριξη. Πρόκειται για έναν ζωντανό, ψηφιακό χώρο όπου κάθε γονιός μπορεί να βρει απαντήσεις στις προκλήσεις της καθημερινότητας — από την εγκυμοσύνη μέχρι την εφηβεία — χωρίς ενοχές, χωρίς κριτική, χωρίς περιττή πληροφορία.

Πίσω από το Project Parenting βρίσκεται μια μεγάλη ομάδα ειδικών: ψυχολόγοι, παιδίατροι, παιδαγωγοί, διαιτολόγοι, μαίες και σύμβουλοι γονέων, που συνδημιουργούν εκπαιδευτικό υλικό (βίντεο, ebooks, webinars, δημιουργικά εργαλεία) βασισμένο στις αρχές της θετικής διαπαιδαγώγησης και της σύγχρονης επιστήμης.

Σε μια εποχή όπου οι γονείς συχνά νιώθουν μόνοι, ανεπαρκείς ή βομβαρδισμένοι από αντικρουόμενες απόψεις, το Project Parenting λειτουργεί ως φίλτρο, στήριγμα και φωνή ενδυνάμωσης. Δεν υπόσχεται “τέλειους” γονείς — αλλά προσφέρει όλα όσα χρειάζεται ένας γονιός για να βρει τον δικό του τρόπο, με ασφάλεια, γνώση και σύνδεση.

ΟΙ ΑΒΟΛΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑΣ: ΔΕΣ ΟΛΟ ΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΔΩ